Wersja po polsku niżej
Нещодавно у Польщі вийшов друком польський переклад книжки Євгенії Кузнєцової «Драбина». Головний герой роману – український мігрант в Іспанії, життя якого перевернулось «з ніг на голову», коли після початку повномасштабної війни в Україні він змушений приймати у себе вдома всю свою велику родину. У книзі з гумором, але глибоко і щемко описується життя людей, які виїхали за багато сотень кілометрів від бойових дій, та щодня живуть війною.
Євгенія Кузнєцова – письменниця, дослідниця. Народилась та виросла в Україні. В Іспанії захистила дисертацію з філософії на тему
магічного реалізму
. Євгенія перекладає з англійської, німецької та іспанської. Цікавиться темою мовної реальності та мовами загалом.
«Наш вибір» поговорив із Євгенією Кузнєцовою про її про роман «Драбина», а також про писання і мову, біженство і повернення додому, гумор і депресію.
Ваша книжка не просто добре читається, я б могла назвати її терапевтичною. Чи процес її написання також був терапевтичним?
Я б не сказала, що написання було терапевтичним. Я просто не знаю іншого способу справлятися з проблемами, окрім як спробувати принаймні з них посміятися. І тому, коли я писала цю книжку, я очевидно боялася. Адже зараз з’являється багато текстів важких, таких, що не дуже хочеться до них наближатись просто через саму тему, яка для нас усіх зараз дуже травматична. Звичайно, я боялася писати книжку досить іронічну, хоч і трагічну, трагікомічну, тому що не знала, яка буде реакція аудиторії. В Україні зараз іноді лунають голоси, що писати взагалі не треба, а треба дочекатися поки закінчиться війна, а вже тоді писати книжки про війну, з чим я не можу погодитись.
Я мала від однієї читачки такий відгук, що вона не могла читати про війну і водночас вона не могла нічого читати не про війну. «Драбина» потрапила ось саме в цю нішу: начебто і про війну, і начебто це все не настільки травматично читати. Хоча є окремі травматичні моменти, які скоріше стосуються не війни, а співжиття із родичами.
У «Драбині» багато людей можуть побачити себе. Історія точиться в Іспанії, куди переїхав головний герой – Толік, який слідував за своєю мрією. Про що він мріяв більше – купити будиночок саме в Іспанії чи просто втекти від своїх надокучливих родичів?
Швидше другий варіант. Навряд чи Толіку була принципова саме Іспанія. Три тисячі кілометрів, які розділяють Іспанію і Україну – були для нього принциповішими. Тема сепарації проходить через всю книжку.
Чи багато ви знаєте таких Толіків, які виїхали ще перед війною, щоб будувати своє життя за межами України?
Я сама такий Толік. Моя редакторка каже, що всі ми трошки Толіки, і я з нею абсолютно погоджуюсь. Коли мене питають, в якій із героїнь чи героїв книжки я бачу себе, моя відповідь очевидна: звичайно, всі ми трошки є Толіком.
Може, саме тому ми любимо героя попри те, що сьогодні могли б назвати його ухилянтом?
Ну що ж ви так одразу записуєте Толіка в ухилянти? Можливо, він саме оновив дані в «Резерв+», а ми цього не знаємо. Я схильна називати ухилянтами тих, хто заплатив десять тисяч і незаконно виїхав з України. Можливо Толік оновив дані й чекає на свою долю, тому що, в принципі, інфантилізм, який Толіку притаманний, поширюється і сюди. Інфантилізм – це спроба покластися на долю. Тобто, якщо щось таке станеться, що його покличуть, що йому повістка в Іспанію прийде, то він піде воювати.
Я ще колись давно читала книжку під назвою «Людина між небом і землею» авторства американського письменника Сола Беллоу. Там описується американець, який чекає призову на Другу світову війни. Книжка – це його роздуми. Часом якісь такі жалюгідні, часом неприємні, але по-людськи зрозумілі. Тобто людина, яка чекає на свою долю. Ось лише зараз подумала, що, ймовірно, тут є якась паралель із Толіком.
У книзі розповідається також про біженців. Чи ви також стали біженкою після початку повномасштабної війни?
У мене особисто такого досвіду немає, тому що я вже давно жила на дві країни. Війна мене застала в Іспанії, куди я повернулась з України в січні. В мене була така мрія – зараз я розумію, що про неї смішно навіть говорити – жити на дві резиденції. У 2019 році я думала, що досягла успіху, а потім стався ковід, потім війна і тепер я їжджу трьома потягами і літаком і розумію, що та мрія була дурницею.
Чи в Іспанії ви стикалися з великою кількістю українських біженців?
Звичайно, я бачила багато людей навколо себе, які приїхали після 24 лютого. Я навіть живу на вулиці, де є величезний готель, який перші півтора року приймав понад триста українців. Увесь цей час моя вулиця була українська: куди не зайдеш – почуєш українську або російську мову. Тоді прислухаєшся і, як співали «The Вйо», якщо чуєш «г», значить це точно
свої
. У себе ми приймали дітей родичів і я лише потім зрозуміла, що в книжці нема жодної дитини на жодній сторінці. Мабуть, тоді було так багато дітлахів у власному житті, що я втікала у книжку, де взагалі немає дітей.
Герої вашої книжки хочуть пов
ертатися додому. Після двох з половиною років повномасштабної війни, ми бачимо, що багато біженців почали нове життя в європейських країнах і, можливо, взагалі не повернуться. Чи ви хочете повернутися?
Я зараз їду до України і сподіваюсь там побути кілька місяців. У мене, на відміну від багатьох людей, є оця свобода пересування. Але я думаю, що це дуже залежить від багатьох факторів, чому і хто повертається. Ми не можемо говорити про біженців як про єдину групу. Є люди, яким немає куди повертатися. Є люди з різними реакціями на стрес: хтось може, а хтось не може жити під час війни. Колись у нас можливо було уявлення, що війна – якийсь такий єдиний монолітний страшний досвід. Зараз же ми бачимо, що це міріади досвідів – часто дуже різних.
Деякі українські письменники так, як і ви, живуть на дві країни, але кажуть, що без України не можуть писати, творити, надихатися, оскільки мусять бути саме в Україні, чути живу мову, бачити все на власні очі. Чи ви також повертаєтесь додому в пошуках натхнення?
Я думала про це колись давно, не в контексті війни, що, наприклад, у будь-якій іншій країні, скажімо в Німеччині, ви їдете в автобусі, трамваї і навпроти вас сидить якась людина, нехай вона скаже кілька речень і що ви можете про неї сказати? Зазвичай закордоном ви зможете сказати досить небагато. Якщо ж це станеться вдома, в Україні, де навпроти вас в автобусі їхатиме людина й вона озветься кількома словами, ви приблизно можете сказати з якого вона регіону, з якої вона родини, ви приблизно можете назвати тло, де вона виростала, ви можете приблизно визначити освіту й які оцінки були в школі. Звичайно, можете помилятися, але теорія, гіпотеза у вас буде. І, звичайно, такого глибинного бачення людей закордоном у мене немає. Щоб писати про людей, мені треба багато бути в Україні. При тому, мені необов’язково цієї комунікації багато. Я в принципі живу досить закритим життям і зазвичай не дуже асимілююсь у навколишнє життя, тому йдеться швидше про виїзди. Я б могла весь рік нікуди не виходити, для мене це не проблема.
Окремим героєм книжки є мова. Ви вживаєте таких соковитих висловів, словечок, діалектів, котрі створюють настрій і не можуть не чарувати. Звідки такий багатий і різнобарвний словник?
По-перше, я вам дуже дякую за такі компліменти, тому що я вчора прочитала відгук на «Драбину», який складався з одного речення: «І для кого Борис Грінченко писав словник, щоб з’являлися такі примітивні тексти?» Щодо діалектів, то переважно герої походять з центральної й південної України і дещо західніше, адже я виростала в Вінницькій області, хоча вдома говорять скоріше по-криворізьки. Моя бабуся походить з Кривого Рогу й вона говорить центральноукраїнською говіркою, тому в мене є звʼязок із принаймні двома основними говірками. За галицьку я не берусь, бо в ній я не розбираюсь.
Важливу роль у вашій книзі відіграє гумор. Попри складні теми, що в ній підіймаються, вона легка й весела. Читаючи її, ми добре проводимо час. Ви вже згадали про те, що боялися в легкий спосіб писати про такі складні речі. Чи гумор у романі – це ваша природна реакція на стрес?
Мені дуже важко писати щось на замовлення. Я пробувала писати колонки для різних медіа й зазвичай здавалась після першої спроби. Загалом, якщо писати не смішно, то я не дуже бачу сенс писати взагалі. В принципі, і читачка я така сама. Багато текстів, які для інших трагічні – наприклад, Селін, Буковський – для мене смішні. Якщо я щось пишу, то там гумор завжди буде – інакше я не бачу сенсу.
А як ви реагуєте на коментарі деяких читачів про те, що про такі складні речі не можна писати з гумором?
Деяким людям просто не подобається, як я пишу – неважливо про що, і це абсолютно нормально. Саме таких відгуків, що когось ретравматизувало те, як я пишу про війну – не було. Натомість про родичів було – сказали, що не можуть читати про те, як мама заходить у кімнату головного героя без стуку – це занадто живі спогади. Було таке, що не змогли читати книжку виключно через оце товариство вдома, яке знущається зТоліка.
Якщо вже чесно говорити про негативні відгуки, то були відгуки про те, що Толік несимпатичний багатьом. Що не час писати про не-героїв, що зараз у нас дуже багато героїв і треба писати про них. Ця думка теж має право на існування. З іншого боку, коли я востаннє була в Києві в травні, де у мене була зустріч із читачами й до мене підійшов хлопець після презентації і сказав: «Дякую за “Драбину”, я принаймні зрозумів, що маю право на існування». Я про те, що про не-героїв теж хтось мусить писати.
Чи було складно вам як жінці створити такого реалістичного молодого чоловіка – Толіка, що так багато людей впізнають себе в цій постаті?
На одній дискусії про книжку було двоє дівчат і хлопець. Дівчата дуже критикували любовну лінію – мовляв, у героя була можливість вибрати будь-яку дівчину, а в нього розвивається якась симпатія до Поліни. Це, мовляв, настільки притягнуто за вуха, на що хлопець сказав: ну це ж очевидно, він її вибрав просто тому, що вона була. І в мене бу
в саме такий задум, бо так воно й працює у чоловіків зазвичай. Тому цей коментар мені дуже сподобався, адже я сподівалась, що саме так це і буде сприйнято, а дівчата повірити в це не могли.
Розкажіть про те, як з’явилась назва книги?
Назва «Драбина» була моя. Мене намагалися від неї відмовити і казали, що «Драбина» не ясно про що, не ясно чому. Але я вперлася і сказала, що буде «Драбина» і все. Думаю, що з маркетингової точки зору це теж хороша назва, адже можна запросто сказати: я купив драбину, я піду по драбину. Це красиво. Єдиний недолік в назві: мені постійно всюди з’являється реклама драбин і дерев’яних, і алюмінієвих, тому що Google вважає, що я дуже зацікавлена.
Дуже зворушливою є постать
Поліни
, яка гостро відчуває війну з 2014 року. Вона пригнічена, прибита, приймає антидепресанти, а це стан, у якому й далі перебуває багато українців. Депресія за таких обставин – дуже розповсюджене явище. Чи вам також відомо, що таке депресія?
Мені здається, що в моєму оточенні зараз набагато менше людей, які не приймають антидепресантів, ніж тих, які їх приймають. Антидепресанти – це звичайно вже показник того, що людина має клінічну депресію і це дуже серйозно. Ми всі знаємо, який вплив має стрес. Я не можу сказати, що я мала депресію, але згадайте перший рік повномасштабного вторгнення. Ми й досі на цих гойдалках, а в перший рік ці гойдалки були дуже екстремальними в плані емоцій і можливостей з ними якось впоратися.
Яким ваше життя було перед тим, як ви стали розпізнавальною письменницею?
Найбільш неочікуваним в письменницькій кар’єрі для мене були роялті. Я ніколи не сподівалася, що можна жити з писання. Тому ніколи на це і не налаштовувалась. До того я просто працювала в університеті й різних міжнародних організаціях, бо я займаюся аналізом даних, тобто в мене досить технічний фах. Я писала для медіа, писала щось художнє, і це, як виявилось потім, стало моєю основною діяльністю.
Niedawno w Polsce ukazało się polskie wydanie.
tłumaczenie
Książka Jewgieniji Kuzniecowej „Drabina”. Głównym bohaterem powieści jest ukraiński migrant w Hiszpanii, którego życie wywraca się do góry nogami, gdy po wybuchu wojny na Ukrainie zmuszony jest przyjąć pod swój dach całą swoją liczną rodzinę. Książka w humorystyczny, ale głęboki i wzruszający sposób opisuje życie ludzi, którzy przenieśli się o setki kilometrów od terenów objętych walkami i na co dzień żyją z wojną.
Jewgienija Kuzniecowa jest pisarką i badaczką. Urodzony i wychowany na Ukrainie. W Hiszpanii obroniła pracę magisterską z filozofii na temat
realizm magiczny
. Evgenia tłumaczy z języka angielskiego, niemieckiego i hiszpańskiego. Interesuję się tematyką rzeczywistości językowej i językami w ogólności.
Dziennikarze „Our Choice” rozmawiali z Jewgienią Kuzniecową o jej powieści „Drabina”, a także o pisaniu i języku, wygnaniu i powrocie do domu, humorze i depresji.
Twoja książka to nie tylko dobra lektura, można ją nazwać terapeutyczną. Czy proces pisania miał również charakter terapeutyczny?
Nie powiedziałbym, że pisanie ma działanie terapeutyczne. Po prostu nie znam innego sposobu radzenia sobie z problemami, niż przynajmniej próba śmiania się z nich. Dlatego pisząc tę książkę, oczywiście się bałem. W końcu pojawia się teraz tak wiele trudnych tekstów, że nie warto do nich wracać ze względu na sam temat, który w tej chwili jest dla nas wszystkich bardzo traumatyczny. Oczywiście, obawiałem się napisać książkę dość ironiczną, choć tragiczną, tragikomiczną, ponieważ nie wiedziałem, jaka będzie reakcja czytelników. Na Ukrainie czasami słychać głosy, że nie ma potrzeby w ogóle pisać, lecz że należy poczekać, aż wojna się skończy, i dopiero wtedy pisać książki o wojnie. Z tym się nie zgadzam.
Jedna z czytelniczek odpowiedziała mi, że nie może czytać o wojnie, a jednocześnie nie może czytać niczego, co nie dotyczy wojny. „Drabina” idealnie wpisuje się w tę niszę: rzekomo traktuje o wojnie i jej lektura nie jest aż tak traumatyczna. Choć zdarzają się też traumatyczne momenty, które wiążą się nie tyle z wojną, co z życiem wśród krewnych.
Wiele osób odnajduje siebie w „Drabinie”. Akcja rozgrywa się w Hiszpanii, dokąd główny bohater, Tolik, przeprowadza się, aby spełnić swoje marzenia. O czym marzył bardziej – o kupnie domu w Hiszpanii czy po prostu o ucieczce od irytujących krewnych?
Druga opcja jest bardziej prawdopodobna. Jest mało prawdopodobne, aby Tolik był szczególnie zasadniczy w kwestii Hiszpanii. Dla niego ważniejsza była odległość trzech tysięcy kilometrów dzieląca Hiszpanię od Ukrainy. Motyw rozłąki przewija się przez całą książkę.
Ilu znasz Tolików, którzy wyjechali przed wojną, żeby budować swoje życie poza Ukrainą?
Ja sam jestem typem Tolika. Moja redaktorka twierdzi, że każdy z nas jest po trochu Tolikiem i całkowicie się z nią zgadzam. Kiedy ktoś mnie pyta, w której z bohaterek lub bohaterów książki utożsamiam się z sobą, moja odpowiedź jest oczywista: oczywiście, każdy z nas jest po trochu Tolikiem.
Może dlatego kochamy tego bohatera, mimo że dziś nazwalibyśmy go łobuzem?
Dlaczego więc od razu skreślasz Tolika jako cwaniaka? Być może po prostu zaktualizował dane w Reserve+, a tego nie wiemy. Tych, którzy zapłacili dziesięć tysięcy i nielegalnie opuścili Ukrainę, nazywam oszustami podatkowymi. Być może Tolik zaktualizował dane i czeka na swój los, gdyż infantylizm, który jest wpisany w osobowość Tolika, rozciąga się w zasadzie także na ten obszar. Infantylizm jest próbą polegania na losie. Oznacza to, że jeśli coś się stanie i zostanie powołany, że otrzyma wezwanie do Hiszpanii, to pójdzie walczyć.
Dawno temu przeczytałem książkę amerykańskiego pisarza Saula Bellowa pt. „Człowiek między niebem a ziemią”. Opisuje Amerykanina czekającego na powołanie do wojska w czasie II wojny światowej. Książka jest jego przemyśleniami. Czasami są one tak żałosne, czasami nieprzyjemne, ale zrozumiałe dla człowieka. Czyli osoba czekająca na swój los. Teraz pomyślałem, że może jest tu jakaś analogia do Tolika.
W książce poruszono również kwestię uchodźców. Czy Ty również stałeś się uchodźcą po wybuchu wojny na pełną skalę?
Osobiście nie mam takiego doświadczenia, bo przez długi czas mieszkałem w dwóch krajach. Wojna zastała mnie w Hiszpanii, dokąd wróciłem z Ukrainy w styczniu. Miałem taki sen – teraz rozumiem, że to śmieszne, żeby o tym mówić – żeby mieszkać w dwóch rezydencjach. W 2019 roku myślałem, że mi się udało, ale potem nadszedł COVID, potem wojna, a teraz podróżuję trzema pociągami i lecę samolotem, i uświadamiam sobie, że to marzenie było bzdurą.
Czy spotkałeś dużą liczbę ukraińskich uchodźców w Hiszpanii?
Oczywiście widziałem wokół siebie wielu ludzi, którzy przybyli po 24 lutego. Mieszkam nawet przy ulicy, na której znajduje się ogromny hotel, w którym przez pierwsze półtora roku przebywało ponad trzystu Ukraińców. Przez cały ten czas moja ulica była ukraińska: gdziekolwiek pójdziesz, usłyszysz ukraiński lub rosyjski. Następnie słuchasz i, jak śpiewał „The Vyo”, jeśli słyszysz „g”, to zdecydowanie
twój
. Przyjęliśmy pod swój dach dzieci naszych krewnych i dopiero później zdałem sobie sprawę, że na żadnej stronie w książce nie było ani jednego dziecka. Myślę, że w moim życiu było wtedy tak wiele dzieci, że uciekałam w książki, w których nie było żadnych dzieci.
Bohaterowie twojej książki chcą
wędrować do domu. Po dwóch i pół roku wojny na szeroką skalę widzimy, że wielu uchodźców rozpoczęło nowe życie w krajach europejskich i może już nigdy nie powrócić. Chcesz wrócić?
Jadę teraz na Ukrainę i mam nadzieję zostać tam kilka miesięcy. Ja, w przeciwieństwie do wielu innych ludzi, mam taką swobodę poruszania się. Ale myślę, że tak naprawdę wszystko zależy od wielu czynników odnośnie tego, kto i dlaczego wraca. Nie możemy mówić o uchodźcach jako o jednej grupie. Są ludzie, którzy nie mają dokąd wrócić. Ludzie różnie reagują na stres: niektórzy mogą, a niektórzy nie mogą żyć w czasie wojny. Dawno temu być może uważaliśmy wojnę za jakieś pojedyncze, monolityczne, przerażające doświadczenie. Teraz widzimy, że tych doświadczeń jest mnóstwo – często bardzo różnych.
Niektórzy ukraińscy pisarze, tacy jak ty, mieszkają w dwóch krajach, ale twierdzą, że bez Ukrainy nie mogliby pisać, tworzyć, czerpać inspiracji, bo musieliby być na Ukrainie, słyszeć żywy język i widzieć wszystko na własne oczy. Czy Ty również wracasz do domu w poszukiwaniu inspiracji?
Myślałem o tym dawno temu, nie w kontekście wojny, że na przykład w każdym innym kraju, powiedzmy w Niemczech, jedziesz autobusem, tramwajem i naprzeciwko ciebie siedzi ktoś, pozwól mu powiedz kilka zdań i co możesz jej powiedzieć? Zazwyczaj będziesz w stanie powiedzieć całkiem sporo za granicą. Jeśli zdarzy się to w domu, na Ukrainie, gdy ktoś jedzie przed tobą w autobusie i mówi kilka słów, możesz mniej więcej stwierdzić, z jakiego regionu pochodzi, z jakiej rodziny, możesz mniej więcej określić jego pochodzenie , gdzie dorastali, można w przybliżeniu określić ich wykształcenie i oceny w szkole. Oczywiście możesz się mylić, ale będziesz miał teorię, hipotezę. Oczywiście, nie mam aż tak głębokiego poglądu na ludzi za granicą. Aby pisać o ludziach, muszę dużo czasu spędzać na Ukrainie. Poza tym nie potrzebuję aż tak dużo tej komunikacji. Generalnie prowadzę dość zamknięte życie i zwykle nie asymiluję się z otaczającym mnie życiem, więc bardziej chodzi mi o wychodzenie z domu. Mogłabym zostać w domu przez cały rok, to dla mnie nie jest problem.
Osobnym bohaterem książki jest język. Używasz tak soczystych wyrażeń, słów i dialektów, że tworzą nastrój i nie sposób nie oczarować. Skąd bierze się tak bogate i barwne słownictwo?
Przede wszystkim bardzo dziękuję za takie komplementy, bo wczoraj przeczytałem recenzję „Drabiny”, która składała się z jednego zdania: „A dla kogo Borys Grinczenko napisał słownik, żeby takie prymitywne teksty się ukazały? ” Jeśli chodzi o dialekty, to postacie pochodzą głównie z centralnej i południowej Ukrainy, a także z terenów nieco bardziej oddalonych na zachód, gdyż dorastałem w obwodzie winnickim, chociaż w domu mówi się raczej po krzyworogu. Moja babcia pochodzi z Krzywego Rogu i mówi dialektem centralnoukraińskim, mam więc kontakt z co najmniej dwoma głównymi dialektami. Nie będę się zajmował językiem galicyjskim, bo go nie rozumiem.
Humor odgrywa ważną rolę w Twojej książce. Pomimo złożoności poruszanych tematów, jest lekka i przyjemna. Dobrze się bawiliśmy czytając tę książkę. Wspomniałeś już, że obawiasz się pisać o tak skomplikowanych rzeczach w łatwy sposób. Czy humor w powieści to Twoja naturalna reakcja na stres?
Bardzo trudno jest mi pisać coś na zawołanie. Próbowałem pisać felietony dla różnych mediów i zwykle poddawałem się po pierwszej próbie. Generalnie rzecz biorąc, jeśli pisanie nie jest zabawne, to w ogóle nie widzę sensu w pisaniu. W zasadzie jestem tym samym czytelnikiem. Wiele tekstów, które dla innych są tragiczne – na przykład Celine, Bukowski – dla mnie są zabawne. Jeśli coś napiszę, zawsze musi być w tym humor – inaczej nie widzę w tym sensu.
A jak reagujesz na komentarze niektórych czytelników, że o tak skomplikowanych rzeczach nie możesz pisać z humorem?
Niektórym ludziom po prostu nie podoba się sposób, w jaki piszę – bez względu na wszystko, i jest to całkowicie w porządku. Nie było takich reakcji, że ktoś doznał ponownej traumy z powodu sposobu, w jaki piszę o wojnie. Zamiast tego chodziło o krewnych – powiedzieli, że nie mogli przeczytać o tym, jak matka wchodzi do pokoju głównego bohatera bez pukania – to zbyt żywe wspomnienia. Wyglądało to tak, jakbyśmy nie mogli przeczytać książki tylko i wyłącznie z powodu jakiejś firmy w kraju, która robiła sobie z Tolika żarty.
Jeśli mamy być szczerzy co do negatywnych opinii, to wiele osób twierdziło, że Tolik nie darzył go sympatią. Że nie czas pisać o ludziach, którzy nie są bohaterami, że mamy teraz wielu bohaterów i musimy o nich pisać. Ta idea również ma prawo istnieć. Z drugiej strony, kiedy ostatnio byłem w Kijowie w maju, gdzie miałem spotkanie z czytelnikami, po prezentacji podszedł do mnie facet i powiedział: „Dziękuję za „Drabinę”. Przynajmniej zdałem sobie sprawę, że mam prawo do istnienia.” Twierdzę, że ktoś musi pisać także o ludziach, którzy nie są bohaterami.
Czy dla Ciebie jako kobiety było trudne stworzenie tak realistycznej postaci młodego mężczyzny – Tolika – że tak wiele osób odnajduje się w tej postaci?
Podczas pewnej dyskusji o książce wzięły udział dwie dziewczynki i chłopiec. Dziewczyny bardzo krytycznie odniosły się do wątku miłosnego – stwierdziły, że bohater ma możliwość wyboru dowolnej dziewczyny i że w pewnym sensie czuje sympatię do Poliny. Twierdzą, że było to tak nieprawdopodobne, że facet stwierdził: no cóż, przecież to oczywiste, wybrał ją po prostu dlatego, że tam była. A ja mam
Właśnie o to chodzi, bo tak to zwykle działa w przypadku mężczyzn. Dlatego tak bardzo spodobał mi się ten komentarz, bo miałam nadzieję, że tak zostanie odebrany, ale dziewczyny nie mogły w to uwierzyć.
Opowiedz nam, jak powstał tytuł książki?
Nazwa „Drabina” była moja. Próbowali mnie odwieść od tego pomysłu mówiąc, że w „Drabinie” nie jest jasne, o co chodzi i dlaczego. Ale upierałem się, powiedziałem, że będzie „Drabina” i tyle. Myślę, że z punktu widzenia marketingu jest to również dobra nazwa, ponieważ można w niej po prostu powiedzieć: Kupiłem drabinę, pójdę po drabinę. To jest piękne. Jedyny minus tej nazwy: wszędzie widzę reklamy drabin drewnianych i aluminiowych, bo Google uważa, że jestem nimi bardzo zainteresowany.
Ta postać jest bardzo wzruszająca.
Polana
, która od 2014 r. boleśnie odczuwa skutki wojny. Jest przygnębiona, wyczerpana i bierze leki przeciwdepresyjne. W tym stanie wciąż znajduje się wiele Ukrainek. Depresja w takich okolicznościach jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Czy wiesz co to jest depresja?
Wydaje mi się, że w moim otoczeniu jest teraz o wiele mniej osób, które nie biorą leków przeciwdepresyjnych, niż tych, które je biorą. Leki przeciwdepresyjne są zazwyczaj wskaźnikiem, że dana osoba cierpi na depresję kliniczną, a to jest bardzo poważne. Wszyscy znamy wpływ stresu. Nie mogę powiedzieć, że byłem przygnębiony, ale pamiętam pierwszy rok pełnoskalowej inwazji. Nadal jesteśmy na tej huśtawce, a w pierwszym roku huśtawka ta była bardzo skrajna pod względem emocji i umiejętności radzenia sobie z nimi.
Jak wyglądało Twoje życie zanim zostałeś pisarzem rozpoznawalnym?
Najbardziej niespodziewaną rzeczą w mojej karierze pisarskiej były tantiemy. Nigdy nie spodziewałem się, że będę zarabiał na życie pisaniem. Dlatego nigdy się nad tym nie zastanawiałem. Wcześniej pracowałem na uniwersytecie i w różnych organizacjach międzynarodowych, ponieważ zajmuję się analizą danych, co oznacza, że mam dość techniczne wykształcenie. Pisałam dla mediów, pisałam też coś artystycznego i jak się później okazało, to stało się moim głównym zajęciem.
Źródło: https://naszwybir.pl/yevgeniya-kuznyetsova/