Wersja po polsku niżej
Антон Птушкін – український журналіст, ведучий та відеоблогер. Його канал на YouTube, присвячений подорожам, має понад п’ять з половиною мільйонів підписників, хоч останнім часом відео там майже не з’являються. Після початку повномасштабного вторгнення Росії в Україну Птушкін створив новий канал, який присвятив висвітлюванню російсько-української війни.
11 жовтня у польський прокат виходить перша документальна стрічка Антона Птушкіна «Ми, наші улюбленці та війна» – фільм про людей та їхніх домашніх улюбленців на тлі повномасштабної російської агресії. В центрі сюжету – звичайні українці та іноземці, що допомагали рятувати постраждалих тварин. В Україні стрічка отримала рекордні збори у ніші документального кіно.
«Наш вибір» поговорив з Антоном Птушкіним про ідею та процес створення стрічки «Ми, наші улюбленці та війна», про те, чому у кіно є дві версії і чим вони відрізняються, про те, як обирали героїв для стрічки, і які були складнощі під час зйомок.
Не секрет, що є різні версії фільму «Ми, наші улюбленці та війна»: українська та міжнародна (американська). В чому між ними різниця?
Це два різних фільми. Вони по-іншому зібрані. У стрічках різні історії та різна динаміка. Міжнародна версія була створена для телебачення, тоді як українська – для кінотеатрального прокату.
Українську версію монтував я – так, як бачив її з самого початку. Але стрічка – це копродукція України та Канади, і коли я відправив матеріали нашим канадським партнерам, компанії Yap Films, вони зібрали фільм по-своєму: для телебачення та з усвідомленням того, що саме цікаво американській аудиторії. А нам з самого початку було дуже важливо, щоб фільм показували, зокрема, в США і Канаді, і публіка його сприймала. Тож коли ми зрозуміли, що те, що зробили канадці сильно відрізняється від того, яким ми це бачили на самому початку, то вирішили, що зробимо версію для України.
Це так дивно насправді, що існує дві версії одного і того самого фільму.
Тобто в Польщі покажуть ту версію, яка була створена для України?
Так. Ми називаємо її кінотеатральною. Вона триває 78 хвилин, а міжнародна – 55.
Які історії увійшли до американської версії і яких немає в українській?
В американській версії немає історії про
Артема Дементія
, про пса
Бахмута
, про зоопарки. Натомість там є історія про Тузлівські лимани та про масову загибель дельфінів. А в українську версію це якраз не увійшло. Я думаю, тема екоциду працює більше на американську аудиторію.
Потрібно розуміти, що йдеться не тільки про творчість і моє бачення. З самого початку ми хотіли достукатися до західної аудиторії. І навіть вибір теми був у цілому продиктований тим, щоб донести інформацію, в яких умовах зараз існує Україна. Тварини – це та тема, яка може допомогти достукатися до західного глядача навіть кілька років після початку повномасштабної війни.
Як відбувався пошук героїв для фільму?
Насправді проблема була не з тим, щоб знайти героїв, а з тим, щоб вибрати з усієї кількості історій якісь конкретні. Тварини від самого початку повномасштабної війни були на фотографіях на перших шпальтах видань – вони у певному сенсі стали символами цієї війни. Те, що увійшло до фільму – це всього лише 15-20% знятого матеріалу.
Мені здається, що найцікавіше в документалці, це коли історія персонажа розвивається. Тож саме такі історії стали для мене найцікавішими і саме вони увійшли до стрічки.
Зйомки фільму відбувалися не тільки в Україні. Наприклад, у стрічці є кадри з Нідерландів. Наскільки мені відомо, фільмування відбувалось також у Польщі. Чи матеріал, який був знятий у Польщі, увійшов до якоїсь версії фільму?
Ні.
У Польщі, ми трохи знімали Познанський зоопарк, бо туди було евакуйовано деяких тварин з України (Історія Наталії Попової – волонтерки і засновниці Центру порятунку диких тварин. Її зусиллями з України, зокрема, було евакуйовано 5 левів (лев, левиця та 3 левенят), які потрапили на перетримку до зоопарку у Познані – ред.).
І була ще одна неймовірно цікава історія – про людину, яка втратила собаку-поводиря під час війни. Цей незрячий чоловік знайшов нового собаку (абсолютно до цього не пристосованого) і сам навчив його усім необхідним навичкам. А потім ми допомогли їм приїхати до Польщі і отримати необхідне посвідчення собаки-поводиря, бо в Україні це зробити було неможливо. А без посвідчення з собакою навіть не можна зайти у транспорт.
Це дуже крута історія, та, на жаль, не всі історії, якими б неймовірними вони не були, можна добре зняти. Візьмімо, наприклад, історію Наталії Попової. Вона дуже тихо говорить. Через це, коли ми показали чернетку фільму нашим канадським колегам, вони навіть спочатку хотіли її історію прибрати. Однак, кардинально змінили свою думку, коли почали дивитися далі, і зазначили, що це одна з найцікавіших героїнь у фільмі.
Зрештою, неможливо у 78 хвилин вкласти все, що хочеш розповісти. Тому доводиться обирати.
А чи планується щос
ь робити з матеріалом, який не увійшов до жодної з версій фільму?
Мені хочеться з ним щось зробити, адже такого матеріалу вийшло багато. Однак спочатку потрібно зрозуміти, скільки людей загалом подивиться цей перший фільм. Якщо оперувати даними, які ми отримали від українських кінотеатрів, то наразі маємо близько 30 тисяч переглядів. Ця цифра смішна, якщо порівнювати її, наприклад, з переглядами на YouTube.
З іншого боку, «Памфір» за шість тижнів українського прокату подивилось 76 тисяч людей. На мою думку, це одна з найкращих стрічок незалежної України, а її переглянула відносно невелика авдиторія.
Тому ми подивимось на показники
VOD-платформ
і тоді вже можна буде подумати, що робити з рештою матеріалу. Мені здається, робити
BTS
з того, що не ввійшло до фільму для людей, які взагалі не дивилися цей фільм, немає сенсу.
Або, можливо, я зроблю тур з «Невиданим» (сміється).
Тур Україною? Чи іншими країнами Європи теж?
Насправді я опинився з фільмом у Польщі через те, що у нас з’явився дистриб’ютор – компанія, що спеціалізується на документальному кіно. Вони домовилися про продаж ліцензії і тепер я вже не контролюю, де може з’явитися фільм.
Так само як, наприклад, в Америці. Там право власності на стрічку має
PBS
. І щоб зробити декілька благодійних показів, нам потрібно було отримати їхній дозвіл. Цікаво, адже фільм «Ми, наші улюбленці і війна» – це взагалі не їхній формат. До речі, саме вони випустили в Америці фільм «20 днів у Маріуполі».
Якщо це не формат PBS, як так сталось, що компанія таки погодилась транслювати ваш фільм?
PBS – це некомерційний суспільний мовник в Америці, який фінансується з держбюджету та пожертв приватних спонсорів. Саме через це вони можуть те, чого не можуть робити комерційні канали. Тобто показувати те, що вважають за потрібне, не зважаючи на рейтинги.
Коли я був на прем’єрі фільму в Америці, Фред Кауфман, головний продюсер програми Nature, в рамах якої і вийшов фільм, розповів, як він дізнався про стрічку, чому спочатку хотів від неї відмовитись, і що зрештою переконало його погодитись. Це теж дуже цікава історія.
Кауфман поділився, що на початках він планував відмовитись від стрічки, адже Nature випускає програми по типу National Geografic – щось красиве, наприклад, про слонів у Африці. Які тут можуть бути тварини на війні? Однак під час вирішальної розмови з нашими канадськими партнерами, компанією Yap Films, щось наче змусило змінити його думку, він уже навіть не слухав, що йому говорять, просто вирішив дати фільму «зелене світло». Він розповів, що у певний момент він просто відчув, що вони повинні це зробити. «Я знаю, це не наш формат. Але цей фільм потрібно випустити», – сказав він.
По реакціях людей в залі, наприклад, тут у Польщі, можна сказати, чи фільм відгукується глядачам?
Унікальність перегляду фільмів саме в кінотеатрах полягає в тому, що ти можеш прийти і разом з аудиторією подивитись цей фільм і на живо побачити реакцію людей. Це те, чого бракує в YouTube, де зворотний зв’язок у вигляді вподобань та коментарів (а ми знаємо, що читачі радше не напишуть схвальний відгук, ніж напишуть). Я сам вже понад 30 разів приходив подивитись свій фільм разом з аудиторією. Я також дивився його тут у
Варшаві.
Я вже знаю, коли люди під час фільму можуть плакати чи сміятися, і у мене вже є певні маркери, за якими я можу розпізнати наскільки сильною є реакція зали. І що цікаво, чим більша зала, тим сильніше люди реагують на фільм. Дивно, але певно працює колективне несвідоме. У Кракові, у кінотеатрі Kijów була найбільша зала – там зібралось майже 800 людей.
Я впевнений, що люди, які роблять документальне кіно, роблять це, зокрема, і через те, щоб приїхати на якийсь фестиваль і почути, як аудиторія реагує. Мені здається, що режисерами, зокрема, керує це бажання побачити свого глядача, розділити цей майже релігійний момент, дивитися фільм, який ти зробив, з іншими людьми.
Якщо повернутися до зйомок фільму. Можливо, були якісь емоційно чи фізично складні моменти?
Емоційно складно було, коли я дізнався, що Артем Дементій загинув. Це було на вокзалі у Києві о 7-й ранку. До мене просто підійшов чувак у футболці 3-ї штурмової бригади і сказав: «Привіт, ти знімав мого друга, він загинув місяць тому». Показав фотографію. І я побачив, що це Артем. Для мене це було так неочікувано, що я розплакався просто там, на вокзалі. Цей чувак був такий великий, кремезний дядько, і він підійшов, обійняв мене і сказав: «Це війна. Так трапляється».
Складно було також просто витримати півтора року – поки тривав процес роботи над фільмом. Я завжди був максимально відповідальним за те, що я роблю і не звик до того, що не все залежить від мене.
Але якихось надскладних зйомок насправді не було. Так, я був в Бахмуті, але це було восени 2022 року. Місто обстрілювалося, але там було багато людей і не так небезпечно, як мені здавалося.
Чи є історія, яка запамʼяталась найбільше?
Моя улюблена історія, напевно, – про пса Бахмута. Бо, по-перше, він для мене частково уособлює місто
Anton Ptushkin jest ukraińskim dziennikarzem, prezenterem i wideoblogerem. Jego kanał na YouTube, poświęcony podróżom, ma ponad pięć i pół miliona subskrybentów, chociaż ostatnio filmy pojawiają się tam rzadko. Po rozpoczęciu szeroko zakrojonej inwazji Rosji na Ukrainę Ptushkin stworzył nowy kanał poświęcony relacjonowaniu wojny rosyjsko-ukraińskiej.
11 października w polskich kinach pojawi się pierwszy film dokumentalny Antona Ptuszkina „My, nasze zwierzęta i wojna” – opowieść o ludziach i ich zwierzętach na tle rosyjskiej agresji. Fabuła koncentruje się na zwykłych Ukraińcach i obcokrajowcach, którzy pomogli uratować chore zwierzęta. Na Ukrainie film zarobił rekordowe pieniądze w kategorii filmów dokumentalnych.
„Nasz wybór” rozmawiał z Antonem Ptushkinem o pomyśle i procesie tworzenia filmu „My, nasze zwierzaki i wojna”, o tym, dlaczego w filmie są dwie wersje i czym się różnią, o tym, w jaki sposób wybierano postacie do filmu i jakie trudności pojawiły się podczas filmowania.
Nie jest tajemnicą, że istnieją różne wersje filmu „My, nasze zwierzaki i wojna”: ukraińska i międzynarodowa (amerykańska). Jaka jest między nimi różnica?
To są dwa różne filmy. Są one montowane w inny sposób. Filmy te opowiadają różne historie i mają różną dynamikę. Międzynarodowa wersja powstała z myślą o telewizji, natomiast ukraińska przeznaczona jest do dystrybucji kinowej.
Edytowałem wersję ukraińską – tak jak ją widziałem od samego początku. Ale film jest koprodukcją Ukrainy i Kanady, a kiedy wysłałem materiały naszym kanadyjskim partnerom, Yap Films, złożyli film na swój własny sposób: na potrzeby telewizji i ze świadomością tego, co jest interesujące dla Amerykanów. publiczność. Od samego początku zależało nam na tym, żeby film był pokazywany, zwłaszcza w USA i Kanadzie, i żeby spotkał się z akceptacją publiczności. Kiedy więc zdaliśmy sobie sprawę, że to, co zrobili Kanadyjczycy, bardzo różni się od tego, co widzieliśmy na początku, postanowiliśmy przygotować wersję dla Ukrainy.
To naprawdę dziwne, że istnieją dwie wersje tego samego filmu.
Czyli w Polsce pokażą wersję stworzoną dla Ukrainy?
Tak. Nazywamy to kinem. Trwa 78 minut, a międzynarodowy 55 minut.
Które opowieści są zawarte w wersji amerykańskiej, a których nie ma w ukraińskiej?
W wersji amerykańskiej nie ma żadnej historii o
Artem Dementij
, o psie
Bachmut
, o ogrodach zoologicznych. Zamiast tego jest opowieść o estuariach Tuzli i masowym wymieraniu delfinów. A w wersji ukraińskiej po prostu tego nie uwzględniono. Myślę, że temat ekobójstwa bardziej odpowiada amerykańskiej publiczności.
Musisz zrozumieć, że nie chodzi tu tylko o kreatywność i moją wizję. Od samego początku zależało nam na dotarciu do odbiorców z Zachodu. A nawet wybór tematu był w większości przypadków podyktowany potrzebą przekazania informacji o warunkach, w jakich obecnie żyje Ukraina. Zwierzęta to temat, który może dotrzeć do zachodniej publiczności nawet kilka lat po wybuchu wojny na szeroką skalę.
Jak znalazłeś bohaterów filmu?
W rzeczywistości problem nie polegał na znalezieniu bohaterów, lecz na wybraniu konkretnych spośród całej masy opowieści. Już na samym początku wojny zwierzęta pojawiały się na fotografiach na pierwszych stronach gazet – w pewnym sensie stały się symbolami tej wojny. W filmie znalazło się zaledwie 15-20% materiału.
Myślę, że najciekawszą rzeczą w filmie dokumentalnym jest rozwój historii danej postaci. Więc to właśnie tego typu historie wydały mi się najciekawsze i zostały uwzględnione w filmie.
Film kręcono nie tylko na Ukrainie. Na przykład w filmie znajdują się fragmenty z Holandii. O ile wiem, zdjęcia odbywały się także w Polsce. Czy materiał nakręcony w Polsce został wykorzystany w którejś wersji filmu?
NIE.
W Polsce nakręciliśmy trochę filmu z poznańskiego zoo, ponieważ część zwierząt została tam ewakuowana z Ukrainy (Historia Natalii Popowej, wolontariuszki i założycielki Centrum Ratownictwa Dzikich Zwierząt. Dzięki jej staraniom 5 lwów (lew, Lwica i 3 lwiątka zostały ewakuowane z Ukrainy i oddane pod opiekę zastępczą w poznańskim ZOO – przyp. red.).
I była jeszcze jedna niesamowicie ciekawa historia – o mężczyźnie, który podczas wojny stracił swojego psa przewodnika. Ten niewidomy mężczyzna znalazł nowego psa (zupełnie do niego nieprzyzwyczajonego) i sam nauczył go wszystkich niezbędnych umiejętności. A potem pomogliśmy im przyjechać do Polski i zdobyć niezbędny certyfikat psa przewodnika, bo na Ukrainie było to niemożliwe. A bez dowodu osobistego nie możesz nawet wsiąść do autobusu z psem.
To naprawdę fajna historia, ale niestety nie każdą, choćby nie wiem jak niesamowitą, da się dobrze sfilmować. Weźmy na przykład historię Natalii Popowej. Mówi bardzo cicho. Z tego powodu, gdy pokazaliśmy szkic filmu naszym kanadyjskim kolegom, początkowo chcieli usunąć z niego całą historię. Jednak radykalnie zmienili zdanie, gdy obejrzeli film dalej i zauważyli, że jest ona jedną z najciekawszych postaci w filmie.
Przecież nie da się zmieścić wszystkiego, co chcesz powiedzieć, w 78 minut. Dlatego trzeba dokonać wyboru.
Czy coś jest zaplanowane?
Co zrobić z materiałem, który nie znalazł się w żadnej wersji filmu?
Chcę coś z tym zrobić, bo jest mnóstwo tego typu materiałów. Najpierw jednak musisz się dowiedzieć, ile osób łącznie obejrzy ten pierwszy film. Jeśli weźmiemy pod uwagę dane, które otrzymaliśmy z ukraińskich kin, to obecnie mamy około 30 tysięcy wyświetleń. Ta liczba jest śmieszna, jeśli porównać ją np. z liczbą wyświetleń na YouTube.
Z kolei „Pamfir” w ciągu sześciu tygodni dystrybucji na Ukrainie obejrzało 76 tysięcy widzów. Moim zdaniem jest to jeden z najlepszych filmów niepodległej Ukrainy, a obejrzała go stosunkowo niewielka widownia.
Przyjrzyjmy się zatem wskaźnikom.
Platformy VOD
a potem możesz pomyśleć co zrobić z resztą materiału. Myślę, że powinnam to zrobić
BTS
To, czego nie ma w filmie, nie ma sensu dla kogoś, kto go w ogóle nie widział.
Albo może wyruszę w trasę koncertową z „Unreleased” (śmiech).
Wycieczka po Ukrainie? A może także inne kraje europejskie?
Tak naprawdę, film trafił do Polski, bo mieliśmy dystrybutora – firmę specjalizującą się w filmach dokumentalnych. Zgodzili się sprzedać licencję i teraz nie mam już kontroli nad tym, gdzie film będzie wyświetlany.
Tak jak na przykład w Ameryce. Tam własność taśmy należy do
PBS
. A żeby przeprowadzić kilka pokazów charytatywnych, musieliśmy uzyskać ich zgodę. To ciekawe, bo film „My, nasze zwierzaki i wojna” zupełnie nie pasuje do ich formatu. Nawiasem mówiąc, to oni wypuścili w Ameryce film „20 dni w Mariupolu”.
Jeśli to nie jest format PBS, w jaki sposób firma zgodziła się na emisję Twojego filmu?
PBS jest amerykańską stacją nadawczą publiczną, działającą non-profit, finansowaną z budżetu rządowego oraz darowizn od prywatnych sponsorów. Dlatego mogą robić to, czego nie potrafią kanały komercyjne. Chodzi o pokazanie tego, co uważają za konieczne, bez względu na oceny.
Gdy byłem na premierze filmu w Ameryce, Fred Kaufman, producent wykonawczy programu Nature, w ramach którego film został wydany, opowiedział, jak dowiedział się o filmie, dlaczego początkowo chciał go odrzucić i co ostatecznie przekonało go do wyrażenia zgody. To również bardzo ciekawa historia.
Kaufman przyznał, że początkowo myślał o rezygnacji z realizacji filmu, ponieważ Nature produkuje programy podobne do National Geographic – na przykład coś pięknego o słoniach w Afryce. Jakie zwierzęta mogłyby tu toczyć wojnę? Jednak podczas kluczowej rozmowy z naszymi kanadyjskimi partnerami, Yap Films, coś zdawało się sprawić, że zmienił zdanie; nawet nie słuchał tego, co mówili, po prostu postanowił dać filmowi „zielone światło”. Powiedział, że w pewnym momencie poczuł, że po prostu muszą to zrobić. „Wiem, że to nie jest nasz format. Ale ten film musi zostać wydany” – powiedział.
Czy na podstawie reakcji widzów, na przykład tutaj w Polsce, możemy stwierdzić, czy film znalazł oddźwięk u widowni?
Wyjątkowość oglądania filmów w kinie polega na tym, że możesz przyjść i obejrzeć film razem z widzami, a także na żywo obserwować reakcje ludzi. Tego właśnie brakuje na YouTube, gdzie opinie przyjmują formę polubień i komentarzy (a wiemy, że czytelnicy chętniej piszą recenzje negatywne niż pozytywne). Ja sam przyszedłem obejrzeć swój film z widzami ponad 30 razy. Oglądałem to również tutaj
Warszawa.
Już wiem, kiedy widzowie podczas seansu będą płakać lub się śmiać, i mam już pewne oznaki, na podstawie których mogę ocenić, jak silna jest reakcja widowni. A co ciekawe, im większa widownia, tym silniejsza jest reakcja ludzi na film. To dziwne, ale prawdopodobnie działa tu zbiorowa nieświadomość. W Krakowie największą salę miało kino Kijów – zgromadziło się w niej prawie 800 osób.
Jestem pewien, że ludzie, którzy kręcą filmy dokumentalne, robią to częściowo po to, żeby przyjść na festiwal i usłyszeć, jak reaguje widownia. Wydaje mi się, że reżyserzy w szczególności kierują się pragnieniem spotkania z publicznością, podzielenia się tą niemal religijną chwilą, obejrzenia nakręconego przez siebie filmu z innymi ludźmi.
Wróćmy do kręcenia filmu. Może zdarzyły się jakieś trudne chwile pod względem emocjonalnym lub fizycznym?
Dowiedziałem się, że Artem Dementiy nie żyje. Było to dla mnie bardzo trudne przeżycie. Było to na dworcu kolejowym w Kijowie o godzinie 7 rano. Facet w koszulce 3rd Assault Brigade podszedł do mnie i powiedział: „Hej, filmowałeś mojego przyjaciela, zmarł miesiąc temu”. Pokazano zdjęcie. I zobaczyłem, że to był Artem. Było to dla mnie tak nieoczekiwane, że rozpłakałam się już na dworcu kolejowym. Ten koleś był wielki i muskularny, podszedł do mnie, przytulił i powiedział: „To jest wojna. „Tak to się dzieje.”
Trudno było też wytrzymać półtora roku, podczas którego trwała praca nad filmem. Zawsze podchodziłam do tego, co robię z ogromną odpowiedzialnością i nie jestem przyzwyczajona do tego, że nie wszystko zależy ode mnie.
Ale tak naprawdę nie było żadnych super skomplikowanych sesji filmowych. Tak, byłem w Bakhmut, ale było to jesienią 2022 roku. Miasto było ostrzeliwane, ale było tam mnóstwo ludzi i nie było tak niebezpiecznie, jak myślałem.
Czy jest jakaś historia, którą pamiętasz najbardziej?
Moją ulubioną opowieścią jest prawdopodobnie historia o psie Bachmucie. Bo po pierwsze, dla mnie, on częściowo reprezentuje miasto.
Źródło: https://naszwybir.pl/anton-ptushkyn/